Szlak rowerowy im. Wincentego Pola to szlak o długości 24 km zataczający pętlę po Wyspie Sobieszewskiej. Oznaczony jest kolorem niebieskim. Przebiega po duktach leśnych, drogach gruntowych i asfaltowych o niskim natężeniu ruchu. Poziom trudności: łatwy. Rekomendowany rower: górski lub crossowy.
Wstęp*: Zapraszamy wszystkich odwiedzających malownicze tereny Wyspy Sobieszewskiej oraz jej stałych mieszkańców do spędzenia wolnego czasu na przejażdżkach rowerowych. Aktywny wypoczynek na dwóch kółkach, to nie tylko modny sposób spędzenia czasu, ale przede wszystkim sposób na zdrowy tryb życia i bezpośredni kontakt z otaczającą nas rzeczywistością. Powierzchnia Wyspy wynosi 35 km kw., 1/3 jej areału stanowią lasy, a 11-kilometrowa plaża jest najdłuższa wśród gdańskich plaż.
Ponad 100-letnia historia Wyspy była i jest związana z działaniami sił natury i człowieka. Zimą 1840 r., w wyniku zatoru lodowego, który utworzył się w miejscowości Płonia, wezbrane wody Wisły przerwały Mierzeję Wiślaną w okolicach wsi Górki. W ten sposób powstało nowe ujście Wisły, nazwane później przez Wincentego Pola - Śmiałą Wisłą. Tak uformował się półwysep, którego zachodnią część stanowił teren obecnej Wyspy Sobieszewskiej. Ostateczny kształt Wyspa zyskała w 1895 r. Chcąc rozwiązać problem corocznych powodzi na Żuławach, na polecenie cesarza Wilhelma II wykopano w latach 1889-1895 kanał o długości 7,1 km, zwany Przekopem Wisły, którym uchodzi do morza główny nurt rzeki.
Opis szlaku*: Trasę rowerową po Wyspie rozpoczynamy przy moście zwodzonym w Sobieszewie. Pierwszym etapem wycieczki jest Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej mieszczące się na wprost mostu zwodzonego. Dalej trasa prowadzi do centrum Sobieszewa, w którym przy ul. Turystycznej 3 znajduje się Izba Pamięci Wincentego Pola oraz Dom Kultury „Wyspa Skarbów”. Kontynuując jazdę, mijamy, po lewej stronie Hotel Bartan, po prawej zaś budynek Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP), by następnie po przejechaniu ok. 200 m (od OSP) skręcić w prawo w ul. Przegalińską (stanowi odcinek ok. 750 m całej trasy), która została zbudowana na wale przeciwpowodziowym ciągnącym się wzdłuż brzegu Martwej Wisły.
Kilometr dalej, po lewej stronie, przy ul. Przegalińskiej natrafimy na neorenesansowy dom z 1906 r. należący do Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach koło Warszawy, w którym w czasie II wojny światowej znajdował się szpital polowy. Po przejechaniu kilkuset metrów możemy zjechać w lewo w ul. Wieniecką na Sobieszewskiej Pastwie (ok. 3 km od początku trasy), aby odnaleźć eklektyczny dworek o romantycznej bryle z końca XIX w.
Wracamy na szlak i kontynuujemy wycieczkę wzdłuż Martwej Wisły. W mijanych, po prawej stronie, bogatych zespołach szuwarowych można spotkać rzadkie i chronione prawem rośliny. Po przejechaniu kolejnych 2 km mijamy jeden z najstarszych budynków na Wyspie – drewniany dom na kamiennej podmurówce z 1741 r. Jedziemy do końca ul. Przegalińskiej, przy której po prawej stronie można zauważyć śluzy między Wisłą Martwą a Przekopem Wisły. Aby je zobaczyć z bliska, należy na skrzyżowaniu z ul. Świbnieńską skręcić w prawo (8,5 km od początku trasy).
Zabytkowa śluza w Przegalinie z 1895 r. zaczęła funkcjonować wraz z ukończeniem Przekopu Wisły. Dawniej spławiano nią drewno do Gdańska. Opis śluzy można znaleźć w książce Güntera Grassa pt. Blaszany bębenek. Oryginalne urządzenia z końca XIX w., napędzające niegdyś śluzę, znajdują się w sąsiednim budynku. Druga, południowa śluza oddana do użytku w 1980 r., służy do transportowania jednostek wodnych.
Wracamy na szlak wiodący ul. Świbnieńską, obok portu ze stacjonującą flotyllą lodołamaczy wiślanych. Jadąc wzdłuż Przekopu Wisły, po lewej stronie, mijamy zadbane oraz odrestaurowane domy rybackie (np. nr 68). Jest to jedyna tego typu osada zbudowana na wale. Po przejechaniu od początku trasy 11,5 km docieramy do Świbna. Na wysokości przeprawy promowej Świbno-Mikoszewo natrafimy na pamiątkowy obelisk. Został on uroczyście odsłonięty w dniu 31 marca 1995 r. z okazji 100-lecia powstania Wyspy Sobieszewskiej. Umieszczona obok obeliska tablica opisuje to wielkie dokonanie hydrotechniczne, którym jest Przekop Wisły. Rowerzyści, którzy chcieliby kontynuować swoją podróż dalej wzdłuż Mierzei Wiślanej poza Wyspą, mogą w Świbnie przeprawić się promem na drugą stronę Przekopu Wisły w miesiącach maj-październik.
Przy ujściu Przekopu Wisły (w odległości ok. 3 km od portu w Świbnie) znajduje się rezerwat Mewia Łacha. Został on utworzony w 1991 r., a swoją nazwę zawdzięcza piaszczystym terenom powstałym z materiałów naniesionych przez nurt Wisły, które są miejscem okresowego przebywania wielotysięcznych stad ptaków (głównie mew, rybitw i ptaków siewkowych). Od kilku lat na terenie rezerwatu po obu stronach ujścia zadomowiły się bobry, a na piaszczystych wysepkach od czasu do czasu wylegują się bałtyckie foki. Rezerwat Mewia Łacha, podobnie jak rezerwat Ptasi Raj w Górkach Wschodnich, pod nazwą Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Ujście Wisły, wchodzą w skład europejskiej sieci terenów chronionych Natura 2000, funkcjonującej we wszystkich państwach Unii Europejskiej.
Kontynuujemy naszą rowerową wycieczkę: znajdujemy się na skrzyżowaniu ulic Świbnieńskiej i Boguckiego; od tego miejsca do Sobieszewa niebieski szlak rowerowy prawie w całości będzie pokrywał się z zielonym pieszym szlakiem Wyspy Sobieszewskiej, który stanowi szlak PTTK. Miejscami szlak jest bardzo piaszczysty. Jedziemy do końca ul. Świbnieńskiej, po prawej stronie mijamy port rybacki. Dalej skręcamy z asfaltowej drogi w prawo w drogę prowadzącą do lasu. Teraz jedziemy zgodnie z kierunkiem, jaki wskazują znaki namalowane na drzewach. Na świbnieńskim odcinku leśnym mamy kilka zakrętów, po czym wjeżdżamy w tzw. drogę środkową wyspiarskiego lasu. Jadąc tą drogą, blisko 4 km od przeprawy promowej w Świbnie oraz 16 km od początku trasy docieramy do miejsca, w którym rozdzielają się szlaki pieszy i rowerowy. Znajdujemy się na wysokości miejscowości Wieniec. Niebieski szlak rowerowy wiedzie prosto drogą środkową, a zielony pieszy skręca w lewo i prowadzi na najwyższe wzniesienie na Wyspie Sobieszewskiej - Górę Mew (32 m n.p.m.). Dla chętnych górka jest do zdobycia również na rowerze. Kontynuując dalej jazdę środkiem lasu skręcamy w prawo, w tym miejscu szlak pieszy i rowerowy łączą się ponownie. Po przejechaniu 6 km od Świbna oraz 18 km od początku trasy niebieskiego szlaku dojeżdżamy do Orla. Od strony morza zobaczymy wieżę ciśnień w Orle, na której mieści się taras widokowy (konieczna rejestracja on-line przed wejściem na wieżę). Zjeżdżając nieco z trasy w tym miejscu, przy ul. Lazurowej odnajdziemy „Forsterówkę”. Jest to modrzewiowy dworek zbudowany w latach trzydziestych XX w. na polecenie i według częściowych planów Adolfa Hitlera. Służył on jako letnia rezydencja dla gauleitera okręgu gdańskiego NSDAP Alberta Forstera. Budynki poniżej dworku, pierwotnie zbudowane na polecenie Senatu Wolnego Miasta Gdańska jako prewentorium dla dzieci zagrożonych gruźlicą, w okresie rządów gauleitera Forstera były siedzibą szkoły dla aktywistów partyjnych, głównie młodzieży, a w ostatnich miesiącach wojny znajdował się tam szpital polowy.
Z Orla w kierunku Sobieszewa pojedziemy środkiem lasu, zjeżdżając z zielonego szlaku PTTK. Po przejechaniu blisko 3 km od Orla i 20 km od początku trasy, docieramy do ul. Falowej (droga asfaltowa) w Sobieszewie. Skręcamy w lewo, kontynuujemy jazdę do skrzyżowania z ul. Radosną, skręcamy w prawo, jest to dębowa alejka, dojeżdżamy do ul. Radosnej, na której skręcamy w lewo, następnie dojeżdżamy do skrzyżowania ul. Radosnej z Tęczową. Znajdujemy się w Sobieszewie nieopodal Szkoły Podstawowej nr 87. Możemy kontynuować dalej trasę do Górek Wschodnich i rezerwatu Ptasi Raj (2,4 km do rezerwatu), skręcając w ul. Tęczową lub zakończyć trasę przez Wyspę Sobieszewską, jadąc prosto ul. Radosną do skrzyżowania z ul. Turystyczną i dalej w prawo do mostu zwodzonego w Sobieszewie.
Powierzchnia rezerwatu Ptasi Raj utworzonego w 1959 r. stanowi 198 ha. Rezerwat obejmuje dwa przymorskie jeziora: mniejsze – Karaś i większe – Ptasi Raj oraz otaczający je teren, na który składają się szuwary trzcinowe, fragment młodego lasu sosnowego oraz pas wydm. Jest to ważny obszar dla ptaków tzw. wodno-błotnych. Rezerwat oraz jedno z jezior wzięły swoją nazwę od dużej liczby ptaków, które okresowo zatrzymują się tu podczas swoich wędrówek. W rejonie Zatoki Gdańskiej krzyżują się szlaki wędrowne ptaków, biegnące z północnej i wschodniej Europy oraz zachodniej Syberii do południowej i zachodniej Europy, Afryki oraz nad Morze Czarne.
Decydując się na jazdę do rezerwatu Ptasi Raj skręcamy w prawo w ul. Tęczową, jedziemy do skrzyżowania z ul. Sobieszewską, tu skręcamy w prawo, a następnie w lewo w przecinkę leśną i dojeżdżamy do końca trasy im. Wincentego Pola (2,4 km od szkoły w Sobieszewie i 24 km od początku trasy przy moście pontonowym). Możemy jednak skorzystać z dobrze przygotowanej do jazdy na rowerze jak i pieszych wycieczek Ścieżki Przyrodniczo-Dydaktycznej po rezerwacie Ptasi Raj. Na jej trasie znajdują się 2 wieże widokowe, z których można podziwiać przyrodę jezior Karaś i Ptasi Raj, Mierzeję Messyńską z nadmorską plażą i Ujście Wisły Śmiałej wraz z groblą oddzielającą Wisłę od jeziora oraz Zatokę Gdańską.
Do Sobieszewa możemy powrócić trasą rowerową przez las lub jadąc stąd Ścieżką Przyrodniczo-Dydaktyczną (oznaczona pomarańczowymi kaczuszkami) dotrzemy do Górek Wschodnich, a stąd ul. Nadwiślańską dojedziemy prosto do mostu w Sobieszewie.
Zobacz więcej: Szlak rowerowy Wincentego Pola na stronie: Pomorskie.Travel
* Źródło: Prospekt szlaku rowerowego im. Wincentego Pola, wydany przez Stowarzyszenie Przyjaciół Wyspy Sobieszewskiej. Tekst: Irek Filipionek. Aktualizacja: Bartosz Gast.